REFİK HALİD KARAY
1888 yılında Bank-i Osmani veznedarlarından Mehmet Halit Bey'in oğlu
olarak İstanbul’da doğdu. Şemsul Maarif ve Taş Mektep’e devam etti. Galatasaray
Lisesi’ni bitirdi ve daha sonra Hukuk Fakültesi’ne kaydoldu. Ancak burayı
yarıda bıraktı ve Maliye Merkez Kalemi'ne kâtip olarak girdi.
Refik
Halid Karay, II.Meşrutiyet’in ilanından sonra tamamen gazetecilik yapmaya
başladı. Servet-i Fünun'da ve Tercüman-ı Hakikat'te çalıştı, on beş sayı devam
edebilen Son Havadis isimli kendi gazetesini çıkardı.
Kalem,
Sada-yı Millet, Cem gibi dergilerde siyasi mizah yazıları yazdı. Fecr-i
Ati Topluluğu'na katıldı. Gazetedeki
yazıları yüzünden Sinop, Çorum, Ankara ve Bilecik’e sürgün olarak gönderildi.
Gerçekçi hikâye tarzının başarılı bir örneği olan Memleket Hikâyeleri adlı
eseri, Refik
Halid Karay’ın bu
sürgünlerdeki birikimin ürünüdür. Sürgün cezası o dönemin aydınlarının
çabası ile son buldu ve İstanbul’a dönerek Türkçe öğretmenliği yapmaya başladı.
Damat
Ferit Paşa'nın dostluğu sayesinde Mütareke'den hemen sonra Hürriyet ve İtilaf
Fırkası'na katıldı. PTT Genel Müdürü olarak görevlendirildi. Kurtuluş Savaşı
sırasında İstanbul hükümeti tarafında yer aldı ve Kuvayi Milliye aleyhine
yazılar kaleme aldı. İstanbul’un işgalden kurtuluşunun ardından, Refik Halid
Karay bu
yazılardan ötürü vatan hainliği suçuyla “Yüzellilikler” listesine girdi. Beyrut
ve Halep’te sürgün hayatı yaşadı. Bu sürgünlerdeki gözlemlerini ise
bir diğer önemli hikâye kitabı olan Gurbet
Hikâyeleri kitabında işlemiştir. 1938 yılında Af Kanunu ile yurda
dönen Refik Halid Karay, Aydede dergisini yönetti ve 18 Temmuz 1965 tarihinde
ölene dek yazmaya devam etti.
Refik Halit Karay, kitaplarında
ve eserlerinde güçlü gözlemleri ile dikkat çeker. Olayları ve kahramanları en
ince ayrıntılarına kadar görmeyi başaran sanatçı, bu özelliğiyle kitaplarında
yoğun bir gerçeklik duygusu uyandırır. Ayrıca tüm eserlerinde mizah ve tenkit
özelliklerini kullanır. Bunu özellikle hikâye ve romanlarında karakterler
üzerinden yapar.
ESERLERİ:
Hikâye:
Memleket Hikâyeleri (1919), Gurbet
Hikâyeleri (1940).
Roman:
İstanbul'un İç Yüzü (1920-Sonraki basımda
İstanbul'un bir yüzü), Yizidin Kızı (1939), Çete (1939), Sürgün (1941), Anahtar
(1947), Bu Bizim Hayatımız (1950), Nilgün (3Cilt:Türk Prensesi Nilgün (1950),
Mapa Melikesi Nilgün (1950), Nilgün'ün Sonu (1952), tek cilt 1960), Yer Altında
Dünya Var (1953), Dişi Örümcek (1953), Bugünün Saraylısı (1954), 2000 Yılının
Sevgilisi (1954), İki Cisimli Kadın (1955), Kadınlar Tekkesi (1956-İki Cilt),
Karlı Dağdaki Ateş (1956), Dört Yapraklı Yonca (1957), Sonuncu Kadeh (1957),
Yerini Seven Fidan (1977), Ekmek Elden Su Gölden (1980), Ayın On Dördü (1980),
Yüzen Bahçe (1981).
Mizah
ve Hiciv:
Sakın Aldanma İnanma Kanma (1915),
Kirpi'nin Dedikleri (1916), Ago Paşa'nın Hatıratı (1918), Ay Peşinde (1922),
Tanıdıklarım (1922), Guguklu Saat (1925).
Fıkralar:
Bir İçim Su (1931), Bir Avuç Saçma (1939), İlk
Adım (1941), Üç Nesil Üç Hayat (1943), Makyajlı Kadın (1943), Tanrıya Şikayet
(1944).
Oyun:
Kanije Müdafası ve Tiryaki Hasan Paşa
(Müfit Ratip'le, oynandı, basılmadı), Deli (1929).
Anı:
Minelbap İlelmihrap (1946), Bir Ömür
Boyunca (1990).